L'occitan, une langue

L'occitan méridional (sud-occitan)

L'occitan méridional comprend le languedocien et le provençal. On considère qu'il s'agit d'un seul groupe dialectal jusqu'au XVIe siècle et XVIIe siècle, période où apparaissent la majorité des innovations provençales qui permettent aujourd'hui de distinguer les deux dialectes.

Consulter le texte en languedocien[1]

Écouter le texte en languedocien

Consulter le texte en provençal[2]

Écouter le texte en provençal

Languedocien

Provençal

  • amuïssement de -n final : camin [kaˈmi] "chemin"

  • maintien de -l en fin de syllabe : ostal "maison", qualque "quelque"

  • prononciation des consonnes occlusives finales [p], [t], [k], mais aussi de [tʃ] : cat [ˈkat] "chat", amic [aˈmik] "ami", lop [ˈlup] "loup", fach [ˈfatʃ] "fait"

  • fusion de [b] et de [v] en [b] (bétacisme) : veire [ˈbejre] "voir", beure [ˈbewre] "boire"

  • passage du latin -CT ou francique -HT à -ch (agachar "regarder", poncha "pointe") ou vers -it ou -t en languedocien méridional (agaitar "regarder", punta "pointe")

  • verbes à la première personne du singulier en -i (canti "je chante") ou en -e à l'est (cante "je chante")

  • marque -s [s] du pluriel : las polidas bèstias [las puˌliðɔj ˈbεstjɔs] "les belles bêtes"

  • maintien de -n final (camin [kaˈmiŋ] "chemin")

  • vocalisation de [l] en [w] en fin de syllabe (ostau [usˈtaw] "maison", quauque [ˈkawke] "quelque")

  • amuïssement des consonnes occlusives finales [p], [t], [k], mais aussi de [tʃ]: cat [ˈka] "chat", amic [aˈmi] "ami", lop [ˈlu] "loup", fach [ˈfa] "fait"

  • distinction de [v] et [b] : veire [ˈvεjre] "voir", beure [ˈbewre] "boire"

  • passage du groupe latin -CT ou francique -HT vers -ch (agachar "regarder", poncha "pointe")

  • marquage du pluriel exclusivement avant le nom (formes en -ei ou -eis devant voyelle) et disparition de [s] comme marque orale du pluriel sur le reste du groupe nominal : lei polideis bèstias [lej puˌlidej ˈbεsti], lei bèstias polidas [lejˈbεsti puˈlidɔ] "les belles bêtes"

  • forme épicène de pluriel lei pour les deux genres (contre los masculin et las féminin dans la majorité des autres dialectes)

  • verbes à la première personne du singulier en -e à l'ouest (cante "je chante") ou en -i à l'est (canti "je chante").

Remarque

Signalons une variété particulière de provençal, le niçard, parlé dans l'ancien Comté de Nice, qui se caractérise par quelques différences :

  • Prononciation des consonnes finales, sauf le s du pluriel : amic [aˈmike] "ami", lop [ˈlupe] "loup"

  • Le a final garde le son [a] (majoritairement [ɔ] ailleurs) : amiga [aˈmiga] "amie"

  • Les pluriels provençaux en -ei ( -eis) sont remplacés par -u (masculin) et -i (féminin) : lu jorns « les jorns », li fuelhas « les feuilles »

  • Il existe des mots accentués sur l'avant-avant-dernière syllabe (proparoxytons) : diménegue « dimanche » (dimenge ailleurs)

  1. Le texte en languedocien

    Es pas qu'al canton de la carrièra que notèt pel primièr còp quicòm d'estranh : un cat que legissiá una mapa. Una segonda de temps, lo sénher Dursley s'avisèt pas de çò que vesiá, puèi virèt lo cap per tornar agachar. I aviá un cat tigrat immobil al canton de Privet Drive, mas s'i vesiá pas cap de mapa. Qué li aviá ben pogut passar pel cap ? Deviá èsser un rebat de la lutz. Lo sénher Dursley cluquèt los uèlhs e agachèt lo cat longament. Lo cat l'agachèt a el tanben. Mentre qu'al cap de la carrièra lo sénher Dursley virava per prene son camin, tornèt agachar lo cat dins lo retrovisor. Aqueste còp èra a legir lo panèl que indicava Privet Drive – non, a espiar lo panèl ; los cats legisson pas ni mapas ni panèls. Lo sénher Dursley s'estrementiguèt e fòrabandiguèt lo cat del seu cap. Mentre que menava cap a la ciutat, pensèt pas a res mai qu'a una comanda granda de foradoiras que esperava d'obténer aquel jorn d'aquí.

    Mas quand arribèt dins los barris de la vila, quicòm mai li faguèt sortir del cap las foradoiras. Aplantat dins l'embolh d'autos costumièr del matin, foguèt forçat de notar la preséncia de monde vestits d'un biais estranh. De gents amb de capas. Lo sénher Dursley suportava pas lo monde que portavan de vestits estranhs. Qué son mal embragats, los joves ! Se pensèt qu'èra una mena de mòda nòva nècia. Tambornegèt amb los dets sul volant e espinchèt un grop d'aqueles refrescabarrals que los aviá al ras. Èran a marmolhar totes ensems, fòrça afiscats.

    Lo sénher Dursley s'empurèt quand vegèt que n'i aviá un parelh qu'èran pas brica joves. Cossí! aquel òme èra mai vièlh que el e pasmens èra vestit d'una capa verd esmerauda. Quin desvergonhat! Puèi se pensèt tot aquel monde qu'èran a quistar de moneda per quicòm, e fasián una anima­cion... òc, de segur, qu'èra aquò.

    J. K. Rowlings, Harry Potter and the Philosopher's Stone

  2. Le texte en provençal

    Es solament au canton de la carrièra que s'avisèt per lo premier còp de quauqua ren d'estrangi : un gat que legiá una mapa. Un momenet, lo sénher Dursley encapèt pas çò qu'aviá vist, puèi virèt la testa per tornar espinchar : li aviá un gat tigrat que si teniá au canton de Privet Drive, mai ges de mapa en vista. Mai que li aviá poscut passar per la testa ? Aviá degut èstre un juèc de la lutz. Lo sénher Dursley cluquèt leis uelhs e fixèt lo gat longament. Que lo fixèt tanben. Mentre que lo sénher Dursley virava au canton e preniá la carrièra, reluquèt lo gat dins lo retrovisor. Aqueste còp èra en trin de legir lo panèu que disiá Privet Drive – non, de regardar lo panèu ; lei gats pòdon pas legir lei mapas ni mai lei panèus. Lo sénher Dursley s'espoussèt un pauc e remandèt lo gat de sa ment. Mentre que menava cap a la cieutat, pensava a ren, franc a una comanda gròssa de foradoiras qu'esperava d'aguer aqueu jorn.

    Mai ai confins de la vila, lei foradoiras lei fòrabandiguèt quauqua ren mai. Plantat qu'èra dins l'embolh deis autos costumier dau matin, posquèt pas s'empachar de s'avisar que semblava de li aguer per aquí un fum de monde vestits estranjament. De gents amb de capas. Lo sénher Dursley, lo monde que portavan de vestits estranhs, lei podiá pas patir. Qué desguisaments li podètz veire ai joines ! Se pensèt qu'èra una mena de mòda nòva nècia. Tamborinegèt amb lei dets sus lo volant e d'un còp veguèt un molon d'aqueleis arleris qu'èran tòca-tòca amb eu. Marmotejavan entre elei toteis ofuscats. Lo sénher Dursley s'encanhèt quand veguèt que n'i aviá un parèu qu'èran pas ges joines. Coma ! aquel òme deviá èstre mai vielh que eu e èra vestit d'una capa verd esmerauda ! A ges de vergonha ! Puèi se pensèt d'un còp que probable que tot aquò èra de reclama - aqueu monde èran evidentament en trin de quistar de moneda per quauqua ren.

    J. K. Rowlings, Harry Potter and the Philosopher's Stone

PrécédentPrécédentSuivantSuivant
AccueilAccueilImprimerImprimerRéalisé avec Scenari (nouvelle fenêtre)